ނިއުކްލިޔާ މައްސަލައިގައި އެމެރިކާއާއި އީރާނާ ދެމެދުގައިވާ ދެބަސްވުންތަކަކީ ވާހަކަދައްކައިގެން ހައްލުކުރެވޭނެ ކަމެއް ނޫންކަމާއި އެމެރިކާގެ ބޭނުމަކީ ނިއުކްލިޔާ މަދަނީ ހައްގުތަކުން ވެސް އީރާން މަހުރޫމުކޮށް، ނިއުކްލިޔާ ހަތިޔާރު އުފެއްދުމުގެ ފުރުސަތު އިސްރާއީލަށް ދިނުން ކަމަށް އީރާނުގެ ދީނީ މުރުޝިދު އާޔަތުﷲ އަލީ ޚަމަނާއި ވަނީ ވިދާޅުވެފައެވެ.
ޚަމަނާއިއާ ހަވާލާދީ އީރާނުގެ ރަސްމީ ޓީވީން ބުނެފައިވާގޮތުގައި އެމެރިކާ ބޭނުންވަނީ ނިއުކްލިޔާ ފެތުރުން މަނާކުރާ ބައިނަލްއަގުވާމީ މުއާހަދާ ކަމަށްވާ އެންޕީޓީގައި ލިބިދީފައިވާ ޔޫރޭނިޔަމް ފައްކާކުރުމުގެ ހައްގު ދޫކޮށްލުމަށް އީރާނަށް ބިރުދައްކައި ނިއުކްލިޔާ ޓެކްނޮލޮޖީން އީރާން މަހުރޫމުކުރުވުމެވެ.
"ހުޅަނގުގެ ގައުމުތަކަށް ބަރޯސާވާގޮތަށް ހުޅަނގުން ފައްކާކޮށްފައި ޔޫރޭނިޔަމް ދިނީމާ އެ ޔޫރޭނިޔަމް ސުލްހަވެރި ކަންކަމަށް ބޭނުންކުރާގޮތަށް އީރާނުގެ ނިއުކްލިޔާ ޕްރޮގްރާމު ބައްޓަންކުރުމަށް އެމެރިކާ އީރާނަށް ޕްރެޝަރުކުރަނީ، މިއީ ގަބޫލުކުރެވޭނެ ކަމެއްނޫން،" ޚަމަނާއިއާ ހަވާލާދީ އީރާނުގެ ރަސްމީ ޓީވީ ބުނެފައިވެއެވެ.
ޚަމަނާއި ވިދާޅުވި ގޮތުގައި އެމެރިކާ، އިސްރާއީލުގެ ޓެރަރިޒަމް ސްޕޮންސާކުރާހާ ހިނދަކު، އީރާނާއި އެމެރިކާއަށް އެއްގަލަކަށް ނޭރޭނެއެވެ. އީރާން ބޭނުންވަނީ ސުލްހަވެރި ބޭނުންތަކަށް އީރާން އަމިއްލައަށް ފައްކާކޮށްގެން ޔޫރޭނިޔަން ބޭނުންކުރުމަށެވެ. އެމެރިކާ ބޭނުންވަނީ އިސްރާއީލުގެ ޓެރަރިޒަމަށް މަގުފަހިކުުރުމަށްޓަކައި ނިއުކްލިޔާ މި ހައްގުތަކުން އީރާން މަހުރޫމްކުުރުމަށެވެ. އެހެންކަމުން އެމެރިކާގެ ސިޔާސަތު މިގޮތަށް އޮވެގެން އީރާނާ އެއްގަލަށް ނޭރޭނެކަމަށް ޚަމަނާއި ވިދާޅުވިއެވެ.
އެމެރިކާއަކީ ނިއުކްލިޔާ ފެތުރުން މަނާކުރާ ބައިނަލްއަގުވާމީ މުއާހަދާ ކަމަށްވާ އެންޕީޓީން އީރާނަށް ލިބިދޭ ނިއުކްލިޔާ ހައްގުތަކަށް އިންކާރުކޮށް އެ ހައްގުތައް ދޫކޮށްލަން އީރާނަށް ބިރުދައްކައި މަޖުބޫރުކުރުވުމުގެ ހަރުކަށި ސިޔާސަތެއް ގެންގުޅޭ ގައުމެކެވެ. މިކަން އެމެރިކާއިން ކުރަނީ އިސްރާއީލަކީ ސަރަހައްދުގެ ހަމައެކަނި ނިއުކްލިޔާ ބާރު ކަމަށް ހެދުމަށް އެމެރިކާ ގެންގުޅޭ ސިޔާސަތުގެ ދަށުންކަމަށް މުހައްލިލުން ވިދާޅުވެއެވެ.
ޚަމަނާއި ވަނީ އެމެރިކާއަކީ ބާރުގެ ބޭނުންކޮށްގެން އީރާނުގެ ނިއުކްލިޔާ މަރުކަޒުތަކަށް ހަމަލާދީ އެތަންތަން ހަލާކުކުރުމުގެ ޝައިތާނީ ސިޔާސަތެއް ގެންގުޅޭ ގައުމަކަށްވާއިރު، އެމެރިކާއާ ވާހަކަދައްކައިގެން އީރާނުގެ ނިއުކްލިޔާ މައްސަލަ ހައްލުނުކުރެވޭނެ ކަމަށް ވިދާޅުވެފައެވެ.
އީރާން ބުނާގޮތުން އެ ގައުމުގެ ނިއުކްލިޔާ ޕްރޮގްރާމު ބައްޓަންކޮށްފައިވަނީ ސުލްހަވެރި ބޭނުންތަކަށެވެ. ނިއުކްލިޔާ ހަތިޔާރު އުފައްދާކަށެއް ނޫނެވެ. މިއާއެކުވެސް އީރާނުގެ ނިއުކްލިޔާ ޕްރޮގްރާމަކީ އަސްކަރީ ބޭނުންތަކަށް ނުވަތަ ނިއުކްލިޔާ ހަތިޔާރު އުފެއްދުމަށް އަމާޒުކޮށްފައިވާ ޕްރޮގްރާމެއް ކަމަށް އިސްރާއީލާއި އިސްރާއީލުގެ ޓެރަރިޒަމް ސްޕޮންސާކުރާ އެމެރިކާއާއި ޔޫރަޕްގެ ބޮޑު ތިންބާރުން ތުހުމަތުކުރެއެވެ. ނަމަވެސް، އީރާނުން ނިއުކްލިޔާ ހަތިޔާރު އުފައްދަން އުޅޭކަމުގެ އެއްވެސް ހެއްކެއް އެމެރިކާއާއި ޔޫރަޕްގެ ބާރުތަކަކަށް ނުދެއްކެއެވެ.
އިސްރާއީލާއި އެމެރިކާ އަދި ޔޫރަޕްގެ ބޮޑު ތިންބާރުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ އިނގިރޭސިވިލާތާއި ފަރަންސޭސިވިލާތަކީ ނިއުކްލިޔާ ފެތުރުން މަނާކުރާ ބައިނަލްއަގުވާމީ މުއާހަދާ ކަމަށްވާ އެންޕީޓީއަށް ގޮންޖެހުމަށް ފަހު ނިއުކްލިޔާ ހަތިޔާރު އުފައްދާފައިވާ ގައުމުތަކެކެވެ.
މި ގައުމުތަކުން ބައިނަލްއަގުވާމީ ގާނޫނަށް ގޮންޖަހާފައި ނިއުކްލިޔާ ހަތިޔާރު އުފެއްދުމަށް ފަހު ނިއުކްލިޔާ ހަތިޔާރު އުފައްދަން މަސައްކަތްކުރާކަމުގެ ތުހުމަތު އީރާނުގެ މައްޗަށް ކުރުން ވަނީ ބޮޑު ޖޯޖަކަށް ކަމަށް އީރާނުގެ މަސްއޫލުވެރިން ތަކުރާރުކޮށް ވިދާޅުވެއެވެ.
ކުރިން 2015 ވަނަ އަހަރު އެމެރިކާގެ ރައީސަކަށް ބަރަކް އޮބާމާ ހުންނެވިއިރު އީރާނާ އެކު ކުރި މަޝްވަރާތަކެއްގެ ނަތީޖާއެއް ގޮތުން ދުނިޔޭގެ ބޮޑު ފަސް ބާރާއި ޔޫރަޕްގެ އިއްތިޙާދު ގުޅިގެންވަނީ އީރާނުގެ ނިއުކްލިޔާ މައްސަލަ ހައްލުކުރުމުގެ އެއްބަސްވުމެއްގައި އީރާނާއެކު ސޮއިކޮށްފައެވެ. އީރާނާ ދެކޮޅަށް އަޅާފައިވާ ދަތިކުރުމުގެ ފިޔަވަޅުތައް މި އެއްބަސްވުމަށް ފަހު އުވާލިއެވެ.
މި އެއްބަސްވުން ބިނާކޮށްފައިވަނީ ފަސް އިންސައްތައަށް ޔޫރޭނިޔަން ފައްކާކުރުމުގެ ފުރުސަތު އީރާނަށް ދޭގޮތަށެވެ. ނަމަވެސް، 2017 ވަނަ އަހަރު ޓްރަމްޕް އެމެރިކާގެ ރައީސްކަމާ ހަވާލުވެވަޑައިގަތުމާ އެކު ޓްރަމްޕް ގެ އަމުރަށް އެމެރިކާއިން ވަނީ މި އެއްބަސްވުމުން ވަކިވެ ކުރިން އުވާލި ދަތިކުރުމުގެ ފިޔަވަޅުތައް އަލުން އީރާނާ ދެކޮޅަށް އަޅާފައެވެ. މިކަމަށް ރައްދު ދިނުމުގެ ގޮތުން އީރާނުން ވަނީ ޔޫރޭނިޔަމް ފައްކާ ކުރާ މިންވަރު 60 އިންސައްތައަށް މައްޗަށް ޖައްސާލާފައެވެ.
މި އަހަރު އަނެއްކާ އެމެރިކާގެ ރައީސްކަމަށް ޓްރަމްޕް ވަޑައިގަތުމުން އޭނާވަނީ ނިއުކްލިޔާ އައު އެއްބަސްވުމަކަށް ދިޔުމާބެހޭ ވާހަކަތައް އީރާނާ އެކު ފެށުމަށް ފަހު ޔޫރޭނިޔަމް ފައްކާކުރުމުގެ ހައްގު އެއްކޮށް ދޫކޮށްލުމަށް އީރާނަށް ޕްރެޝަރު ކުރައްވާފައެވެ. އީރާނުން ވަނީ ޔޫރޭނިޔަމް ފައްކާކުރާ މިންވަރު ފަސް އިންސައްތައަށް ދަށްކުރުމަށް އެއްބަސްވެފައެވެ. ނަމަވެސް، ޔޫރޭނިޔަމް ފައްކާކުރުމުގެ ހައްގު ދޫކޮށް އީރާނުން ވަނީ ދެކޮޅު ހަދާފައެވެ.
ނަތީޖާއަކަށްވީ އެމެރިކާގެ އެހީއާ އެކު އީރާނުގެ ނިއުކްލިޔާ މަރުކަޒުތައް ހަލާކުކޮށްލުމަށްޓަކައި އިސްރާއީލުން އީރާނާ ދެކޮޅަށް ހަނގުރާމަ ފެށުމެވެ. މި ހަނގުރާމައިގައި އީރާން ވެސް އިސްރާއީލަށް ގަދަފަދަ ހަމަލާތަކެއްދީ އިސްރާއީލުގެ ހައްސާސް އެތައް މަރުކަޒެއް ހަލާކުކޮށްލިއެވެ. ޖުމުލަ 12 ދުވަހަށް ފަހު ހަނގުރާމަ ހުއްޓާލީ އިސްރާއީލު އެދުނުގޮތަށް އެމެރިކާއިން ވެސް އީރާނުގެ ނިއުކްލިޔާ މަރުކަޒުތަކަށް ބޮން އެޅުމަށް ފަހެވެ.
އިސްރާއީލާއި އެމެރިކާއިން އީރާނުގެ ނިއުކްލިޔާ މަރުކަޒުތަކަށް ދިން ހަމަލާތަކުން އެ ތަންތަނަށް ބޮޑެތި ގެއްލުންތަކެއް ލިބުނު ނަމަވެސް އެ ހަމަލާތަކުން އީރާނުގެ ނިއުކްލިޔާ ގާބިލުކަމާއި ނިއުކްލިޔާ ޙައްސާސް ޓެކްނޮލޮޖީ ފުނޑާލެވިފައިނުވާ ކަމަށް ރިޕޯޓްތައް ބުނެއެވެ. އެއީ، ފަރުބަދަތަކުގެ އަޑީގައި އެތަކެތި ރައްކާ ކޮށްފައިވާތީއެވެ. ނަމަވެސް، އީރާނުން ވަނީ ލިބުނު ގެއްލުންތަކާބެހޭ މައުލޫމާތު މުޅިން ސިއްރުކޮށްފައެވެ.
ހަމަލާތަކަށް ފަހު ވެސް އީރާނުން ވަނީ ޔޫރޭނިޔަމް ފައްކާކުރުމުގެ ހައްގު ދޫކޮށްލުމަށް ދެކޮޅު ހަދައި އެ ހައްގުތައް ދިފާއު ކުރުމަށްޓަކައި ކުރަންޖެހޭ ހުރިހާ ކަމެއް ކުރާނެ ކަމަށް ބުނެފައެވެ.
ޚަމަނާއި ވިދާޅުވި ގޮތުގައި އެމެރިކާގެ ބޭނުމަކީ ސުލްހަވެރި ބޭނުންތަކަށް ވެސް އީރާނުން ނިއުކްލިޔާ ޓެކްނޮލޮޖީ ތަރައްގީކުރުމަކީ އިސްރާއީލަށް ނުރައްކާވާނެ ކަމެއްކަމަށް ބުނެ މަދަނީ ބޭނުންތަކަށް ނިއުކްލިޔާ ޓެކްނޮލޮޖީ ތަރައްގީ ކުރުމުގެ ހައްގުން އީރާން މަހުރޫމްކުރުމެވެ. އަދި، މުޅި މެދުއިރުމަތީގައި އޮތް ހަމައެކަނި ނިއުކްލިޔާ ބާރަކީ އިސްރާއީލު ކަމަށް ހެދުމެވެ.
މެދުއިރުމަތީގެ ކޮންމެ ގައުމަކަށް ބޭނުން ވަގުތަކު ހަމަލާދެވޭ ހާލަތުގައި އިސްރާއީލު ބާއްވާފައި އެހެން ގައުމުތަކަކީ އިސްރާއީލުގެ ހަމަލާތަކަށް ރައްދު ނުދެވޭފަދަ ނިކަމެތި ހާލަތުގައި ބޭއްވުމަކީ އެމެރިކާގެ ބޭނުންވާ ގޮތް، ނަމަވެސް އެގޮތަށް އީރާން އެއްބަސްނުވާނެ ކަމަށް ޚަމަނާއި ވިދާޅުވިއެވެ.
ނިއުކްލިޔާ ޓެކްނޮލޮޖީން އީރާން މަހްރޫމްކުރުމުގައި އެމެރިކާގެ މަގުސަދަކީ މިއީ ކަމަށް ވިޔަސް އީރާން އޮތީ މިގޮތް ގަބޫލުކޮށް އެމެރިކާގެ ފިއްތުންތަކަށް ދީލާލާގޮތަށް ނޫން ކަމަށް އޭނާ ވިދާޅުވިއެވެ.
ޚަމަނާއި ވިދާޅުވި ގޮތުގައި އެމެރިކާ ދޭ އިންޒާރުތަކަށް އީރާން ނުސިހޭނެއެވެ. އަދި، އެމެރިކާގެ އަމުރުތަކަށް އީރާން ބޮލެއް ވެސް ނުލަނބާނެއެވެ. މީގެ އިތުރުން، އަމިއްލަ ނަފުސުގެ ދިފާއުގައި އީރާނުން ހަތިޔާރުގެ ޓެކްނޮލޮޖީއާއި މަދަނީ ބޭނުންތަކަށް ނިއުކްލިޔާ ޓެކްނޮލޮޖީ ވެސް ތަރައްގީކުރާނެއެވެ. އަދި، ޔޫރޭނިޔަމް ވެސް ފައްކާކުރާނެއެވެ. އެހެންކަމުން ނިއުކްލިޔާ މައްސަލައިގައި އެމެރިކާއާއި އީރާނާ ދެމެދުގައިވާ ދެބަސްވުންތަކަކީ ވާހަކަދައްކައިގެން ހައްލުކުރެވޭނެ ދެބަސްވުންތަކެއް ނޫންކަމަށް ޚަމަނާއި ވިދާޅުވިއެވެ.
އީރާނުގެ އެހެން މަސްއޫލުވެރިން ވެސް ވިދާޅުވާ ގޮތުގައި އެމެރިކާއިން ގެންދަނީ އީރާނުގެ ނިއުކްލިޔާ ހައްގުތަކަށް އިންކާރުކޮށް އިސްރާއީލުގެ ޓެރަރިޒަމް ސްޕޮންސާކުރަމުންނެވެ. އަދި، އިސްރާއީލުން ހިންގާ ފަލަސްތީނުގެ ނަސްލު ނައްތާލުމުގެ ޖަރީމާތަކާއި ގައުމުތަކަށް އިސްވެ ހަމަލާދީ އިސްރާއީލު ހިންގާ ޓެރަރިޒަމްގެ އަމަލުތަކުގެ ފަހަތުގައި ވަނީ އިސްރާއީލެވެ. މިއީ އެމެރިކާއާއި އީރާން އެއްގަލަށް ނޭރޭނެ ސަބަބެވެ. އެމެރިކާއާއި އީރާނާ ދެމެދު ގުޅުންތައް ވެސް ރަނގަނޅު ނުކުރެވޭނެ ސަބަބެވެ.
އީރާނުން ވަނީ އީރާނުގެ ނިއުކްލިޔާ ހައްގުތައް ގަބޫލުކޮށް އަދި އެމެރިކާ އީރާނަށް އެޅި ބޮމުން ލިބުނު ގެއްލުންތަކުގެ ބަދަލު ދިނުމަށް އެމެރިކާ އެއްބަސްވުމުން ނޫނީ އެމެރިކާއާ އެކު ކުރިން ދެއްކި ނިއުކްލިޔާ ވާހަކަތަކަށް އަލުން ރުޖޫއަވުމަށް ދެކޮޅު ހަދާފައެވެ.